Polowania i niszczenie środowiska naturalnego doprowadziły do prawie całkowitego wyginięcia tego gatunku w Europie Środkowej i Zachodniej. Obecnie w naszym kraju żyje około 100 niedźwiedzi. Zagraża im szereg czynników, w tym m.in. niewłaściwie zaplanowany rozwój infrastruktury oraz nieodpowiedzialne zachowanie ludzi. Dlatego WWF Polska, już od 2007 roku działa na rzecz ochrony niedźwiedzi w Polsce – mówi Paweł Średziński z WWF Polska.
.
Jak mają się niedźwiedzie w Polsce?
Na początku XX wieku, zasięg występowania niedźwiedzia w Polsce ograniczał się do Tatr. Obecnie, niedźwiedzie można spotkać w różnych miejscach w ramach polskiej części Karpat – jest to efekt poprawy warunków środowiskowych w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Nie oznacza to, że ten gatunek jest już całkowicie bezpieczny. Narastająca presja człowieka na środowisko niedźwiedzia powoduje jego fragmentację poprzez budowę dużych inwestycji turystycznych oraz powstawanie coraz gęstszej sieci dróg. W ten sposób kurczy się przestrzeń życiowa niedźwiedzi i pogarsza dostęp do naturalnego pokarmu, a coraz częstsza obecność człowieka w ostojach tego gatunku powoduje sytuacje konfliktowe.
.
Co robi WWF by pomóc tym pięknym drapieżnikom?
WWF pomaga przetrwać niedźwiedziom żyjącym w Polsce. Prowadzimy działania mające na celu zabezpieczenie miejsc zdobywania pokarmu i zimowania niedźwiedzi. Staramy się zapobiegać sytuacjom konfliktowym. Urozmaicamy dietę niedźwiedzi w owoce z dzikich sadów i rozdajemy pszczelarzom sprzęt do zabezpieczenia pasiek. Informujemy i edukujemy turystów, bo od zachowania człowieka na górskim szlaku coraz bardziej zależy przyszłość niedźwiedzi.
Od początku 2012 roku realizujemy projekt „Ochrona niedźwiedzia brunatnego Ursus arctos w polskiej części Karpat”, w ramach którego planujemy stworzenie sieci współpracowników terenowych oraz bazy danych obserwacji niedźwiedzi w Polsce. Aby sprawdzić, w jaki sposób niedźwiedzie wykorzystują swoje terytorium, zbierzemy i przenalizujemy dane z sześciu obroży telemetrycznych. Uzyskane w ten sposób informacje pozwolą nam lepiej poznać zachowanie tych zwierząt oraz wytypować miejsca najczęstszych spotkań z człowiekiem. Planujemy objęcie 10 miejsc gawrowania strefami ochronnymi, które zapewnią niedźwiedziom bezpieczeństwo podczas zimowego snu.
.
Co jest najistotniejsze w walce o polskie niedźwiedzie?
Edukacja oraz podnoszenie świadomości społeczeństwa są naszym priorytetem. Dlatego WWF prowadzi kampanie edukacyjne i informuje turystów o tym, jak zachowywać się na obszarach występowania niedźwiedzi. Staramy się zapobiegać konfliktowym sytuacjom. Rozdajemy pszczelarzom pastuchy elektryczne do ochrony górskich pasiek, które odwiedzane są przez poszukujące pożywienia niedźwiedzie. Będziemy także zachęcać do korzystania z niedostępnych dla zwierząt pojemników na śmieci, które zapobiegają wyjadaniu odpadków.
Działamy także na rzecz poprawy sytuacji pokarmowej niedźwiedzi w Bieszczadach, najważniejszej ostoi niedźwiedzi w Polsce. Odnawiamy opuszczone sady, pielęgnujemy stare drzewa i dosadzamy nowe. Owoce są szczególnie istotnym elementem diety bieszczadzkich niedźwiedzi, gdzie opuszczone sady stały się częścią lasu. Dlatego planujemy inwentaryzację miejsc ważnych dla zabezpieczenia bazy pokarmowej niedźwiedzi w polskiej części Karpat oraz odmłodzenie trzech tysięcy starych drzew owocowych.
.
No dobrze, ale jak to wygląda konkretnie?
Aby poznać lepiej zwyczaje bieszczadzkich niedźwiedzi, prowadzimy monitoring za pomocą 12 ukrytych kamer oraz wyposażamy niedźwiedzie w obroże telemetryczne. Jesienią 2012 roku założyliśmy obroże telemetryczne dwóm niedźwiedzom: Magurze i Wołosatemu. Wiosną i latem 2013 roku zaobrożowaliśmy kolejne 3 zwierzęta, a wiosną 2014 roku wyposażyliśmy w obrożę jeszcze 1 niedźwiedzia.
Owoce takie jak jabłka, śliwki czy gruszki są bardzo ważnym elementem diety niedźwiedzi. Dlatego WWF Polska odnawia sady w polskiej części Karpat. Aby urozmaicić bazę pokarmową niedźwiedzi posadziliśmy i ogrodziliśmy już ponad tysiąc młodych drzewek. W ubiegłych latach przeprowadziliśmy prace pielęgnacyjne na ponad 3 tysiącach drzew owocowych w opuszczonych bieszczadzkich sadach.W 2013 roku odmłodziliśmy kolejne 3 tysiące drzew owocowych.
Zdarza się, że niedźwiedzie szukają pożywienia w łatwo dostępnych koszach na śmieci ustawianych przy górskich szlakach, parkingach czy punktach turystycznych. Jeśli zwierzęta zaczną kojarzyć zapach człowieka z pokarmem, mogą stać się tzw. osobnikami zdemoralizowanymi i domagać się od turystów jedzenia. Dlatego wiosną 2013 roku WWF Polska rozstawił w Bieszczadach, Beskidzie Niskim i Żywieckim 50 koszy na śmieci zabezpieczonych przed wizytami niedźwiedzi.
.
Czy spotkania człowieka z niedźwiedziem to nie problem?
W poszukiwaniu pożywienia niedźwiedzie zaglądają także do prywatnych pasiek. W celu ochrony karpackich pszczelarzy, WWF Polska zakupił i przekazał ponad 60 (w tym, w 2012 roku 25 sztuk) zestawów pastuchów elektrycznych, którymi ogrodzone zostały górskie pasieki. W 2010 roku odnotowaliśmy zwiększoną liczbę odwiedzin niedźwiedzi w niezabezpieczonych pasiekach. Zbadaliśmy, dlaczego niedźwiedzie coraz częściej żyją w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka. Wyniki badań opublikowaliśmy pod koniec 2011 roku w raporcie.
.
A jak do tego wszystkiego ma się sen zimowy?
Zapewnienie bezpieczeństwa podczas zimowego snu to podstawa skutecznej ochrony niedźwiedzi. Dlatego w latach 2008-2009 WWF Polska zbadał, gdzie najchętniej zimują bieszczadzkie niedźwiedzie.Przygotowaliśmy opracowanie dotyczące miejsc gawrowania, by móc skutecznie chronić najcenniejsze obszary Bieszczad. Do 2010 roku sprawdziliśmy warunki zimowania niedźwiedzi w Tatrach. Planujemy przeprowadzić podobne badania w pozostałej części Karpat.
Sfinansowaliśmy także zebranie materiału genetycznego niedźwiedzi, który poddaliśmy badaniom genetycznym. W latach 2009-2010 przekazaliśmy do analizy blisko 300 próbek, dzięki którym określiliśmy, ile osobników liczy polska populacja oraz jakimi trasami najczęściej przemieszczają się nasze niedźwiedzie. Wyniki badań opublikujemy w raporcie podsumowującym projekt „Ochrona gatunkowa rysia, wilka i niedźwiedzia w Polsce”.
.
Co jeśli spotkam niedźwiedzia? Jak powinienem się zachować?
Jeśli dostrzeżesz niedźwiedzia, pod żadnym pozorem nie zbliżaj się do niego. Po prostu cicho i spokojnie się oddal. Jeśli zaczniesz się poruszać zbyt gwałtownie, albo pokażesz niedźwiedziowi, że masz jedzenie, może Cię zacząć gonić. Pamiętaj, ze tylko 6% za znanych przypadków spotkania tego zwierzęcia z człowiekiem zakończyło się agresywnym zachowaniem zwierzęcia, i wszystkie były sprowokowane przez człowieka, który zamiast wycofać się, prowokował zwierzę.
Nasze działania możliwe są dzięki Twojemu wsparciu. Pomóż nam chronić karpackie niedźwiedzie, przekazując na ten cel darowiznę.
.
Rozmawiał Jakub Napoleon Gajdziński
