Polacy nie gęsi, swoje nagrody Nobla mają!

Lista prezentuje laureatów Nagrody Nobla związanych z Polską. Warunkiem umieszczenia na liście jest spełnienie co najmniej jednego z poniższych kryteriów:

Osoba urodziła się na ziemiach polskich.
Osoba wychowywała się na ziemiach polskich.
Osoba posiada lub posiadała polskie obywatelstwo.
Osoba miała rodziców, dziadków lub pradziadków narodowości polskiej.

Lista posegregowana jest chronologicznie, określana przez datę zdobycia Nagrody Nobla. Przy każdym nazwisku wspomniano naturę związku noblisty z Polską. Szczegółowych informacji na ten temat oraz na temat narodowości i przynależności państwowej poszczególnych laureatów należy szukać w poszczególnych biogramach.

1. Maria Skłodowska-Curie

Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla za osiągnięcia naukowe, po raz pierwszy w roku 1903 z fizyki wraz z mężem i Henrim Becquerelem za badania nad odkrytym przez Becquerela zjawiskiem promieniotwórczości, po raz drugi w 1911 roku z chemii za wydzielenie czystego radu i badanie właściwości chemicznych pierwiastków promieniotwórczych. Jest jedyną kobietą, która tę nagrodę otrzymała dwukrotnie, a także jedynym uczonym w historii uhonorowanym Nagrodą Nobla w dwóch różnych dziedzinach nauk przyrodniczych. Jest ona też jedyną kobietą, która spoczęła w paryskim Panteonie w dowód uznania zasług na polu naukowym.

Urodzona 7 listopada 1867 r. w Warszawie, wychowana w polskiej patriotycznej rodzinie.

2. Henryk Sienkiewicz

Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1905 za całokształt twórczości, jeden z najpopularniejszych pisarzy polskich przełomu XIX i XX wieku.

Urodzony w Woli Okrzejskiej na Podlasiu, spędził większość życia na ziemiach polskich. Pisał po polsku i za twórczość w języku polskim otrzymał Nagrodę Nobla.

3. Albert Michelson

Laureat Nagrody Nobla z dziedziny fizyki w 1907 za konstrukcję interferometru.

Urodził się 19 grudnia 1852 r. w Strzelnie na Kujawach w rodzinie żydowskiego kupca. W 1855 roku wraz z rodzicami wyjechał do USA.

4. Walther Nernst

Był profesorem uniwersytetów w Getyndze i Berlinie oraz dyrektorem Instytutu Fizyki w Berlinie. Zajmował się w pracy naukowej termodynamiką ciała stałego, elektrochemią i teorią roztworów.

W roku 1886 wraz z Albertem von Ettingshausenem (1850–1932) odkrył zjawisko termomagnetyczne, znane też jako zjawisko Nernsta lubzjawisko Nernsta-Ettingshausena. Skonstruował tzw. lampę Nernsta (1889), emitującą światło zbliżone do dziennego i stanowiące pośrednie ogniwo między żarówką z żarnikiem węglowym a żarówką z żarnikiem metalowym. W 1906 sformułował tzw. trzecią zasadę termodynamiki (nazywaną też zasadą Nernsta), określającą charakter zmian wielkości termodynamicznych w temperaturach bliskichzera bezwzględnego. Podał też prawo podziału, określane często współcześnie jako prawo podziału Nernsta. Efektem jego prac nad elektrochemią są równania znane jako równanie Nernsta i równanie Nernsta-Einsteina.

Za udział w pracach nad syntezą gazów bojowych podczas I wojny światowej był oskarżany przez aliantów o zbrodnie wojenne. Wydaniu go alianckim sądom zapobiegło wręczenie mu Nagrody Nobla.

Urodzony 25 czerwca 1864 r. w Wąbrzeźnie (zabór pruski). Mieszkał i pracował w Niemczech, uważał się za Niemca i mówił wyłącznie po niemiecku.

5. Stanisław Władysław Rejment

Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za czterotomową „epopeję chłopską” Chłopi.

Urodzony w Kobielach Wielkich na terenie dzisiejszego województwa łódzkiego, żył i tworzył na terenach polskich. Za twórczość w języku polskim otrzymał Nagrodę Nobla.

6. Henri Bergson

laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1927. Przyjmowany za głównego twórcę intuicjonizmu. Opublikował cztery główne dzieła: O bezpośrednich danych świadomości, Materia i pamięć, Ewolucja twórcza, Dwa źródła moralności i religii. Znajdują one oddźwięk w wielu dziedzinach oprócz filozofii: filmie, literaturze, neuropsychologii i in.

Pisarz francuski urodzony 18 października 1859 r. w Paryżu w pochodzącej z Polski rodzinie żydowskiej. Jego ojcem był urodzony w Warszawie kompozytor i pianista Michał Bergson, wnuk warszawskiego bankiera Bera Sonnenberga, prawnuk Samuela (Szmula) Jakubowicza Sonnenberga, zwanego Zbytkowerem, żydowskiego bankiera, od którego wywodzi się nazwa jednego z osiedli Warszawy, Szmulowizny.

7.Isidor Isaac Rabi

Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za rezonansową metodę obserwacji właściwości magnetycznych jąder atomowych.

Naukowiec amerykański, urodzony 29 lipca 1898 r. w żydowskiej rodzinie w Rymanowie koło Krosna. Gdy miał rok, jego rodzina wyemigrowała do USA.

8. Tadeusz Reichstein

Za prace dotyczące chemicznej struktury i biologicznego działania hormonów kory nadnercza w 1950 roku otrzymał Nagrodę Nobla (wspólnie z Ph.St. Henchem i E.C. Kendallem). W 1947 roku otrzymał doktorat honoris causa Sorbony w Paryżu.

Urodzony 20 lipca 1897 r. w żydowskiej rodzinie we Włocławku. W dzieciństwie mieszkał też w Kijowie i w Jenie. Rodzina wyemigrowała do Zurychu, gdy miał osiem lat. Żonaty z arystokratką holenderską. Publikował po niemiecku i po niemiecku wygłosił przemówienie podczas uroczystości wręczania nagrody. Do końca życia dobrze rozumiał po polsku, gorzej mówił.

9. Robert Hofstadter

Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w roku 1961 za pionierskie badania rozpraszania elektronu w jądrach atomowych i dokonane na tej drodze odkrycia związane ze strukturą nukleonów.

Syn polskich Żydów, którzy wyemigrowali do USA.

10. Andrew Schally

Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny za odkrycie zjawiska wydzielania hormonów w podwzgórzu mózgu oraz badanie ich budowy i czynności, co zapoczątkowało neuroendokrynologię.

Amerykański endokrynolog urodzony 30 listopada 1926 r. jako Andrzej Wiktor Schally w polskiej rodzinie w Wilnie. Syn Kazimierza Schally, generała Wojska Polskiego, szefa Gabinetu Wojskowego Prezydenta Mościckiego. Wśród swoich korzeni oprócz Polski, wymieniał też Austro-Węgry, Francję i Szwecję. W młodości mówił po polsku, ale później jak sam twierdził, utracił tę umiejętność (jak również znajomość wielu innych europejskich języków z dzieciństwa).

11. Menachem Begin

Lider podziemnej organizacji militarnej Irgun, działacz syjonistyczny, premier Izraela w latach 1977–1983, pierwszyprawicowy szef rządu izraelskiego w historii państwa, laureat Pokojowej Nagrody Nobla za rok 1978 (razem z Mohamedem Anwarem Al-Sadatem).

Urodzony 16 sierpnia 1913 r. jako Mieczysław Biegun w Brześciu Litewskim na terenie zaboru rosyjskiego, które po I wojnie światowej znalazły się w granicach II Rzeczypospolitej. Ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Był żołnierzem w armii gen. Andersa, którą opuścił w Palestynie.

12. Piotr Kapica

Odkrywca zjawiska nadciekłości helu w 1937, za co otrzymał nagrodę Nobla z fizyki w 1978 (dzieląc ją z Arno Penziasem i Robertem Woodrowem Wilsonem, odkrywcami kosmicznego mikrofalowego promieniowania reliktowego).

Urodzony 9 lipca 1894 r. w Kronsztadzie, dziadek ze strony matki był Polakiem.

13. Isaac Bashevis Singer

Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1978.

Urodzony 21 listopada 1902 r. w Leoncinie pod Warszawą w rodzinie żydowskiej. Pisał w języku jidysz i po angielsku. Część jego twórczości jest związana z jego wspomnieniami z dzieciństwa i młodości w Polsce.

14. Czesław Miłosz

Laureat Neustadt International Prize for Literature (1978) i Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1980); profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley i Uniwersytetu Harvarda; w 1993 powrócił do kraju, członek Polskiej Akademii Umiejętności, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, kawaler Orderu Orła Białego, wyróżniony tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata; pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce.

Urodzony 30 czerwca 1911 r. w Szetejniach na Kowieńszczyźnie (dziś Litwa), dorastał w środowisku polskim. Emigrował do Francji i USA z powodów politycznych. Pisał po polsku i po angielsku. Nagrodę Nobla otrzymał za poezję, którą tworzył w języku polskim.

15. Roald Hoffmann

Zajmował się chemią teoretyczną. Od 1968 był profesorem Uniwersytetu Cornella w Ithaca w USA, gdzie do dzisiaj wykłada. Jest członkiem m.in. Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie i Amerykańskiej Akademii Umiejętności w Bostonie. Prowadził prace w zakresie teorii reakcji chemicznych – wraz z R.B. Woodwardem opracował reguły dotyczące reakcji pericyklicznych (tzw. reguły Woodwarda-Hoffmanna) i rozszerzył je na reakcje jonowe.

W 1981 roku otrzymał (niezależnie od Ken’ichiego Fukuia) Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii.

Amerykański chemik urodzony 18 lipca 1937 r. w rodzinie żydowskiej w Złoczowie w województwie tarnopolskim, które wówczas znajdowało się w granicach II Rzeczypospolitej (obecnie Ukraina Zachodnia). Po wkroczeniu Armii Czerwonej na przedwojenne ziemie polskie krótko mieszkał w Przemyślu i Krakowie, zanim wraz z matką wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.

16. Lech Wałęsa

Laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1983). Nie trzeba go przedstawiać.

17. Georges Charpak

W 1992 roku otrzymał Nagrodę Nobla za wkład w dziedzinie opracowania detektorów cząstek.

Francuski fizyk urodzony 1 sierpnia 1924 r. jako Jerzy Charpak w rodzinie żydowskiej w Dąbrowicy koło Równego na Polesiu, wówczas w granicachII Rzeczypospolitej.

18. Szimon Peres

W 1994 został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla, razem z ówczesnym premierem Izraela Icchakiem Rabinem i przywódcąPalestyńczyków, Jasirem Arafatem. Został wyróżniony za rozmowy pokojowe, które prowadził jako izraelski minister spraw zagranicznych, których skutkiem były tzw. porozumienia z Oslo.

Polityk izraelski urodzony 2 sierpnia 1923 r. jako Szymon Perski w Wiszniewie w województwie nowogródzkim, wówczas w granicach II Rzeczypospolitej (obecnie Białoruś). Rodzina Peresa wyemigrowała z Polski do Palestyny przed wojną unikając holocaustu. Nie mówił po polsku.

19. Józef Rotblat

Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1995.

Brytyjski fizyk i radiobiolog. Urodził się w 1908 r. w Warszawie w rodzinie żydowskiej. W 1932 zdobył tytuł magistra na Wolnej Wszechnicy Polskiej, a w 1938 obronił doktorat w dziedzinie fizyki na Uniwersytecie Warszawskim. W 1939 wyjechał na stypendium do Liverpoolu, gdzie zastała go wojna. Mówił po polsku i podkreślał, że jest Polakiem z brytyjskim paszportem (od 1946). Protestował, gdy mówiono o nim Joseph.

20. Wisława Szymborska

Poetka, eseistka, krytyk literacki, tłumaczka, felietonistka; członkini oraz założycielka Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989), członkini Polskiej Akademii Umiejętności (1995), laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1996), odznaczona Orderem Orła Białego (2011).

Polska poetka, urodzona w Prowencie koło Kórnika. Żyła i pracowała w Polsce, tworzyła w języku polskim.

21. Eric Kandel

W 2000 otrzymał Nagrodę Nobla za poznanie mechanizmów funkcjonowania mózgu. Wraz z nim Nagrodę Nobla otrzymali Szwed Arvid Carlsson i Amerykanin Paul Greengard.

Jego rodzice pochodzili z Galicji. Ojciec urodził się w Olesku koło Lwowa a matka w Kołomyi.

22. John Maxwell Coetzee

Autor prozy psychologicznej silnie inspirowanej egzystencjalizmem i prozą poetycką, nieraz porównywany z Josephem Conradem i Gabrielem Garcíą Márquezem. W twórczości skupia się na portretach samotników oraz ludzi uwikłanych w przemiany społeczno–gospodarcze i polityczne. Coetzee jest uważany w anglojęzycznym świecie za jednego z najważniejszych żyjących pisarzy. Oprócz Nagrody Nobla, jako pierwszy twórca otrzymał dwukrotnie najbardziej prestiżową nagrodę literacką dla literatury anglojęzycznej, Bookera – w 1983 i 1999.

Pisarz południowoafrykański urodzony 9 lutego 1940 w Kapsztadzie. Jego pradziadek ze strony matki Baltazar Dubiel był Polakiem, pochodził ze wsi Czarnylas, w województwie wielkopolskim (powiat ostrowski). Dubiel wyemigrował do Afryki w wieku kilkunastu lat, zmarł w 1929. Podczas wizyty w Polsce w roku 2006 pisarz odwiedził Czarnylas i pobliski Odolanów, gdzie jego pradziadek uczęszczał do szkoły.

23. Aaron Ciechanover

Otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za odkrycie procesu degradacji białek w komórkach, w którym bierze udział białko ubikwityna.

Urodzony w Hajfie izraelski biolog. Jego rodzice wyjechali z Polski do Izraela w latach dwudziestych na fali syjonizmu.

24. Frank Wilczek

Razem z H. Davidem Politzerem i Davidem Grossem został w 2004 roku uhonorowany Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki, za pracę dotyczącą asymptotycznej swobody w teorii silnych oddziaływań między cząstkami elementarnymi.

Fizyk amerykański urodzony w Nowym Jorku. Jego dziadkowie ze strony ojca pochodzili z Polski. Babcia Franciszka Żybura, do 1921 mieszkała w Babicach w powiecie przemyskim, a dziadek pochodził z okolic Warszawy.

25. Leonid Hurwicz

Laureat Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii w 2007.

Urodzony 21 sierpnia 1917 w Moskwie. Pochodził z rodziny polskich Żydów, która ewakuowana z Królestwa Polskiego w czasie I wojny światowejschroniła się na krótko w Moskwie. Na początku 1919 wraz z rodziną powrócił do Warszawy, gdzie spędził dzieciństwo i młodość. W 1938 ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim. W 1940 przeniósł się na stałe do USA.

26. Jack Szostak

Otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za „odkrycie jak zakończenia chromosomów są chronione przez struktury zwane telomerami oraz enzym telomerazę„.

Pradziadek Szostaka wyemigrował z Polski do Stanów Zjednoczonych na przełomie XIX i XX w.