Działalność Muzeum Czartoryskich w Puławach zainaugurowana została 6 października 2009 r. otwarciem wystawy noszącej symboliczny tytuł CZARTORYSCY. POWRÓT DO PUŁAW. Ekspozycja mieści się w tzw. Sali Tradycji na parterze Pałacu Czartoryskich – siedzibie IUNG-PIB w Puławach.
Czartoryscy herbu Pogoń Litewska byli jednym z najbardziej znaczących i wpływowych rodów magnackich Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W XVIII w. odgrywali dominującą rolę na arenie politycznej, społecznej i kulturalnej kraju. Po utracie niepodległości przez Polskę skupili swe wysiłki na wspieraniu działań narodowowyzwoleńczych i podtrzymywaniu ducha narodowego.
Miejscem, które na trwałe wpisało się w dzieje rodu książąt Czartoryskich, były Puławy. Na przełomie XVIII i XIX wieku miejsce to stało się dominującym ośrodkiem polskiej kultury, w którym kwitła literatura, sztuka, muzyka i teatr, kultywowano tradycje narodowe i podtrzymywano pamięć o czasach świetności Rzeczypospolitej. Zrodzone wówczas ideały znajdują kontynuację wśród przedstawicieli rodu aż po dzień dzisiejszy. Świadectwem podtrzymywania szlachetnych tradycji jest powstałe pod auspicjami rodziny książęcej Muzeum Czartoryskich w Puławach. Odwołuje się ono do działalności muzealniczej Izabeli z Flemmingów Czartoryskiej – spiritus movens pierwszego polskiego muzeum (Świątynia Sybilli – 1801 r., Dom Gotycki – inauguracja w 1809 r., oficjalne otwarcie w 1811 r.).
Prezentowana wystawa ma za zadanie ukazać najważniejsze aspekty dziejów i dziedzictwa kulturowego książąt Czartoryskich. Ekspozycja podzielona została na dwie części. Pierwsza prezentuje życie i osiągnięcia osób bezpośrednio związanych z Puławami w XVIII i na początku XIX w. Główny akcent położony został na zaprezentowaniu politycznej, edukacyjnej i literackiej działalności Adama Kazimierza Czartoryskiego oraz pasji kolekcjonerskiej, muzealniczej i ogrodniczej jego żony Izabeli z Flemmingów. W dalszej kolejności przedstawione zostały dzieje i osiągnięcia potomstwa książęcej pary: Teresy, Marii Wirtemberskiej, Adama Jerzego, Konstantego i Zofii Zamoyskiej. Druga część wystawy ukazuje historię rodziny Czartoryskich po roku 1831, kiedy to zmuszeni zostali do opuszczenia swojej rodowej siedziby i udania się na emigrację. Ta część ekspozycji podkreśla zjawisko kontynuowania i rozwijania przez Czartoryskich tradycji puławskich, przy jednoczesnym zaznaczeniu doniosłej roli Wielkiej Emigracji, w tym przede wszystkim aktywności politycznej obozu Hôtel Lambert.
Wystawę zamyka prezentacja dokonań wnuków księżnej Izabeli – Władysława Czartoryskiego i Izy Działyńskiej, którzy z zaangażowaniem i prawdziwą pasją podtrzymywali tradycje rodzinne w zakresie kolekcjonerstwa i muzealnictwa, a w przypadku Izy Działyńskiej również sztuki ogrodowej. Zapraszamy!
.
