Kulinarny Poczet Polski: Czosnek Niedźwiedzi

Czosnek niedźwiedzi to jedna z najbardziej niedocenianych roślin w Polsce. Według wierzeń nordyckich roślina ta porastała pola wokół Asgardu, stolicy bogów. W starożytnym Rzymie czosnek łączono z boginią miłości Ceres, a mieszkańcy Wiecznego Miasta tworzyli z niej afrodyzjak. W XVI wieku w Europie powszechnie wierzono, że czosnek niedźwiedzi chroni przed dżumą. Jakie są właściwości tej cudownej rośliny i w jaki sposób stosuje się ją w kuchni?

Czosnek niedźwiedzi to jeden z tradycyjnych smaków naszej kuchni. Jako dar lasu towarzyszy nam już od wczesnego średniowiecza. Dawni Słowianie wierzyli, że ma moc, która chroni przed ukąszeniem żmij. Odgrywał szczególną rolę w kuchni naszych przodków na przednówku, czyli w okresie „głodowym”.

Dawni Słowianie wierzyli, że ma moc, która chroni przed ukąszeniem żmiji. Odgrywał szczególną rolę w kuchni naszych przodków na przednówku, czyli w okresie „głodowym”. Źródło: pixabay.com

Nasz bohater bywa określany mianem czosnku dzikiego, cygańskiego i leśnego. Liście rośliny wyglądem przypominają konwalię, a jego zapach jest bardzo charakterystyczny. Mówi się, że gdy tylko niedźwiedzie budzą się ze snu zimowego, szukają czosnku, aby oczyścić żołądek, jelita oraz krew.

Roślina rośnie dziko w całej Polsce, ale jej największe skupiska spotkamy w Sudetach, Karpatach oraz na Pogórzu i w rejonie Kotliny Sandomierskiej. Czosnek niedźwiedzi należy do rodziny amarylkowatych i jest w Polsce objęty ochroną. Jest spotykany również w Turcji i na Kaukazie oraz generalnie w klimacie subatalntycko-śródziemnomorskim. Uwielbia wilgotne gleby, pełne cienia i osiąga wysokość prawie 50cm, jego liście są podłużne i wąskie. Choć czasami można zobaczyć jak kwitnie w marcu, to z reguły jego piękne kwiaty pojawiają się w kwietniu i maju.

Cebule czosnku niedźwiedziego są raczej niewielkie, osiągają maksymalnie 6cm długości i są węższe od swych hodowanych kuzynów. Rzadko zdarza się, aby przy jednej cebuli pojawiły się inne, poboczne. Poza tym chroni je błona i włókna, których zdaniem jest odstraszanie mrówek – wielkich amatorów czosnku niedźwiedziego.

Liście wyrastają po kilka z jednej cebuli, mają kształt szerokolancetowaty i osiągają maksymalnie 5cm szerokości. Ich ogonki mierzą z reguły 2cm. Łodyga jest prosta i bezlistna. Najpiękniejsze są jednak kwiaty. Wyrastają na szczycie łodygi, mają biały kolor i średnicę ok. 15 mm. Owoc to nieduża torebka, pękająca na trzy części i zawierająca 6 nasion.

Czosnek niedźwiedzi stał się ostatnio bardzo popularny i wielu ludzi próbuje zbierać ten rosnący dziko. W ostatnich latach odnotowano kilka przypadków zatrucia, ponieważ roślina jest bardzo podobna do trującej konwalii oraz jesiennych krokusów. Aby uniknąć pomyłki należy zwrócić uwagę na charakterystyczny zapach czosnku, którego nie wydzielają inne rośliny.

Warto wiedzieć, że nasz bohater ma wszystkie właściwości zwykłego czosnku, ale przewyższa go pod względem ilości substancji odżywczych oraz wartościowych minerałów. Przede wszystkim chodzi o związki siarki, które bardzo pozytywnie wpływają na układ sercowo-naczyniowy. Jest niezwykle skuteczny w walce z wiruasmi oraz bakteriami, zwłaszcza tymi, które odpowiadają za grzybicę.